Ik vind het leuk als je je aanmeldt voor de artikelen van Eigen baas. Ik zal vertrouwelijk omgaan met je mailadres en je kunt je ook altijd weer afmelden.

“The top five regrets of the dying" volgens Bronnie Ware, die jarenlang palliatieve zorg heeft verleend aan stervenden: 

1. Ik zou willen dat ik de moed gehad had, om een ‘waar’ leven te leven. En niet het leven dat ánderen van me verwachten.

Dit was feitelijk de meest voorkomende levensles. Wanneer mensen zich realiseren dat hun leven bijna voorbij is, en er klaarblijkelijk helder op terug kunnen kijken, dat is het ook eenvoudig om te zien hoeveel onvervulde dromen er nog zijn. De meeste mensen waren nog niet in staat geweest om maar de helft van hun dromen te eren en gingen sterven met het idee dat dit kwam door de keuzes die ze niet, of wél gemaakt hadden. Gezondheid rijkt een ongelooflijke vrijheid aan, die weinigen zich realiseren, totdat mensen tot de ontdekking komen dat ze deze vrijheid kwijt zijn.

2. Ik zou willen dat ik niet zo hard gewerkt had.

Deze wens kwam uit de mond van elke mannelijke patiënt die ik heb verpleegd. Ze hebben de jeugd van hun kinderen en de kameraadschap van hun partner gemist. Vrouwen spraken ook over deze spijt, maar omdat zij vooral uit een oudere generatie kwamen, waren zij meestal geen kostwinner. Maar álle mannen die ik heb verpleegd, hadden diep spijt van het besteden van zoveel tijd aan de tredmolen van het kostwinnerschap.

3. Ik zou willen dat ik de moed gehad had om mijn gevoelens te uiten.

Veel mensen bleken gevoelens te hebben onderdrukt, teneinde de lieve vrede te bewaren met anderen. Het resultaat daarvan was dat ze een middelmatig bestaan hebben gehad, en nooit in staat zijn geweest om hun kwaliteiten ten volle te benutten.. En velen bleken ziektes te hebben ontwikkeld, als gevolg van de bitterheid en wrok die ze daardoor bij zich droegen.

4. Ik zou willen dat ik contact was gebleven met mijn vrienden.

Vaak waren ze niet in staat om zich de volle waarde van oude vriendschappen te realiseren, totdat ze in de laatste weken van hun leven waren beland. Het bleek dan vaak niet meer mogelijk om hun oude vrienden op te sporen. Veel van deze mensen hadden zich zo in hun levens vast gebeten, dat zij deze ‘gouden vriendschappen’ door hun vingers hadden laten glippen. Er waren diepe spijtgevoelens over het gebrek aan  tijd en aandacht die ze er in hun leven aan hebben besteed. Iedereen mist zijn vrienden als hij stervende is.

5. Ik zou willen dat ik mezelf meer had toégestaan om gelukkig te zijn.

Ook weer een verrassend veel voorkomende, en dus ‘normale’ wens van de stervenden. Velen van deze stervenden realiseerden zich niet, dat het bereiken van geluk een keuze is. Ze waren verzand in vaste patronen en gewoontes. Comfortabel en vertrouwd was het belangrijkste geworden, fysiek en in hun emoties. De angst voor verandering liet hen geloven dat ze tevreden waren, terwijl ze eigenlijk voluit hadden willen lachen en af en toe eens lekker gek hadden willen doen..(3)

Wat zijn vaak kenmerken van een hoogopgeleide professional?

• specialist of vakman/vakvrouw met veel kennis
• autonoom: onafhankelijk, gemotiveerd en initiatiefrijk
• creatief: kiest zelfstandig en op een creatieve manier de beste gang van zaken
• identificeert zich meer met zijn/haar vak dan met de organisatie waar hij/zij werkt
• voelt zich verantwoordelijk voor de professionaliteit van zijn/haar werk, stelt daar hoge eisen aan en vertrouwt niet zomaar op een leidinggevende

Krijg zoveel mogelijk en wees royaal.(1)

 (1) Marinus Knoope, “De creatiespiraal - natuurlijke weg van wens naar werkelijkheid”

 (2) Tony Crabbe, “Nooit meer te druk - een opgeruimd hoofd in een overvolle wereld”

 (3) Bronnie Ware, “The top five regrets of the dying”/“Als ik het leven over mocht doen”